Een breder perspectief op begaafdheid

Denkvaardigheden volgens Sternberg: een breder perspectief  op begaafdheid

Begaafdheid wordt vaak geassocieerd met hoge IQ-scores en uitzonderlijke academische prestaties. Toch is intelligentie veel meer dan alleen analytisch denken. Robert Sternberg, een toonaangevend psycholoog, introduceerde de triarchische theorie van intelligentie, waarin hij stelt dat succesvolle intelligentie bestaat uit drie denkvaardigheden: analytisch, creatief en praktisch denken. Deze bredere kijk biedt een waardevolle invalshoek voor het onderwijs aan begaafde leerlingen. Daarom besteden we in de Post-hbo Specialist Begaafdheid aandacht aan dit bredere perspectief.

De drie denkvaardigheden van Sternberg

Sternberg onderscheidt drie vormen van intelligentie die allemaal een rol spelen in de ontwikkeling van begaafde leerlingen:

• Analytisch denken: Dit type denken richt zich op het oplossen van academische problemen, het kritisch analyseren van informatie en het formuleren van duidelijke redeneringen. Leerlingen met een sterke analytische intelligentie blinken vaak uit in traditionele schoolvakken en gestandaardiseerde tests.

• Creatief denken: Creatieve denkers zijn in staat om innovatieve oplossingen te bedenken, buiten de gebaande paden te treden en nieuwe verbanden te leggen. In het onderwijs betekent dit dat ze vaak verrassende invalshoeken kunnen bieden bij opdrachten en graag experimenteren met originele ideeën.

• Praktisch denken: Dit is de vaardigheid om kennis toe te passen in realistische situaties. Praktisch begaafde leerlingen weten hoe ze theoretische kennis moeten vertalen naar concrete handelingen en kunnen goed samenwerken en problemen oplossen in de praktijk.

Denkvoorkeuren bij begaafde leerlingen

iet iedere begaafde leerling blinkt uit in alle drie deze denkvaardigheden. Sommigen zijn uitgesproken analytisch, terwijl anderen juist sterk zijn in creatieve of praktische intelligentie. Dit heeft gevolgen voor hoe zij presteren binnen het schoolsysteem. Een leerling met een creatieve denkstijl kan bijvoorbeeld moeite hebben met traditionele toetsen, terwijl een praktisch ingestelde leerling wellicht minder goed scoort op abstracte redeneervragen, maar uitblinkt  in projecten en samenwerkingsopdrachten. Daarnaast kunnen begaafde leerlingen met een analytische voorkeur soms minder goed omgaan met ongestructureerde opdrachten, terwijl creatieve leerlingen juist moeite kunnen hebben met vaste kaders en strakke richtlijnen. Praktisch ingestelde leerlingen kunnen het lastig vinden om abstracte concepten zonder concrete toepassing te begrijpen. Door deze verschillen te herkennen en hierop in te spelen, kunnen leerkrachten bijdragen aan een optimaal leerproces voor elke leerling.

Onderwijs op maat: benutten van denkvaardigheden

Om begaafde leerlingen optimaal te begeleiden, is het essentieel om onderwijs aan te bieden dat aansluit bij hun specifieke denkvoorkeuren:

• Analytisch: Geef uitdagende probleemstellingen, complexe wiskundige vraagstukken en diepgaande literatuuranalyses.

• Creatief: Stimuleer open opdrachten, creatieve schrijfopdrachten en ruimte voor innovatieve oplossingen.

• Praktisch: Bied praktijkgerichte opdrachten, simulaties en samenwerkingsprojecten aan.

Door deze verschillende intelligentievormen te erkennen, kunnen leerkrachten begaafde leerlingen beter ondersteunen en uitdagen. Differentiatie in opdrachten en evaluatiemethoden kan ervoor zorgen dat alle leerlingen de kans krijgen om hun talenten optimaal te benutten.

Praktische toepassing in de klas

Door variatie aan te brengen in de manier waarop lesstof wordt aangeboden en getoetst, kun je inspelen op de verschillende denkvaardigheden. Daarnaast kan samenwerken in groepen met verschillende denkstijlen bevorderlijk zijn. Analytische, creatieve en praktische denkers die samenwerken in een projectgroep, kunnen elkaar aanvullen en versterken. Dit weerspiegelt ook de manier waarop uitdagingen in de echte wereld worden aangepakt.

Begaafdheid en mindset

Naast denkvaardigheden speelt mindset een cruciale rol in de ontwikkeling van begaafde leerlingen. De theorie van Carol Dweck over de growth mindset benadrukt dat intelligentie en vaardigheden ontwikkeld kunnen worden door inspanning en doorzettingsvermogen. Leerlingen met een growth mindset durven uitdagingen aan te gaan, terwijl leerlingen met een fixed mindset geneigd zijn om te vermijden wat moeilijk is.

Leerkrachten kunnen deze mindset beïnvloeden door feedback te geven die gericht is op het leerproces in plaats van op vaste capaciteiten. Bijvoorbeeld, in plaats van te zeggen: ‘Wat ben jij slim!’ kan een leerkracht beter zeggen: ‘Je hebt echt hard gewerkt aan deze uitdaging en je hebt doorgezet, goed gedaan!’. Op deze manier worden leerlingen aangemoedigd om te blijven groeien, ongeacht hun denkstijl.

‘Een leeromgeving waarin elke begaafde leerling tot bloei komt’

Post-hbo Begaafdheid

Het traditionele beeld van begaafdheid is te beperkt als het alleen gebaseerd is op analytisch denken. Sternbergs triarchische theorie laat zien dat begaafdheid zich op verschillende manieren kan manifesteren. Door docenten in onze Posthbo Specialist Begaafdheid te leren om onderwijs te bieden dat rekening houdt met analytische, creatieve en praktische intelligentie, krijgen begaafde leerlingen de kans om hun volledige potentieel te benutten. Zo kunnen we een leeromgeving creëren waarin elke begaafde leerling tot bloei komt.

Door daarnaast aandacht te besteden aan mindset en de manier waarop feedback wordt gegeven, kunnen leerkrachten een nog grotere impact hebben op het leerproces van deze leerlingen. Zo wordt niet alleen begaafdheid erkend, maar ook optimaal gestimuleerd.

Wil je meer informatie over de Post-hbo Specialist Begaafdheid op Thomas More Academie,  neem dan een kijkje op: https://thomasmoreacademie.nl/opleidingen/post-hbo-opleiding-specialist-begaafdheid/

‍

‍