Gevoel van bij elkaar horen

Column Identiteit. Door: Liesbeth Stalmeier, beleidsmedewerker identiteit

Kan katholiek onderwijs wel inclusief zijn? Bijzondere scholen met een religieuze grondslag hebben immers volgens de wet het recht om leerlingen te weigeren met een andere levensbeschouwing? Katholieke scholen zullen dat nooit doen, want katholiek onderwijs is voor ieder kind. Zo staat het in de officiële beleidsnota Bezield en zelfbewust uit 2002: ‘Katholiek onderwijs is onderwijs voor elke mens, met een bijzonder oog voor de zwakkeren.’ Dit standpunt is in 2025 onverminderd van kracht.

In het denken over inclusiever onderwijs zul je een uitdrukking als ‘voor de zwakkeren’ niet snel meer tegenkomen. Onbedoeld klinkt hierin een oordeel door. Dat kan je blik kleuren, zonder dat je dat wilt. De focus is verlegd: niet langer wordt er uitgegaan van het ‘medisch model’, waarin een handicap of beperking wordt gezien als een probleem van het individu. Nu wordt er gewerkt met het ‘sociaal model’, dat erop is gericht om obstakels in de samenleving weg te nemen, die mensen met een beperking verhinderen om mee te doen. De gemeenschap van de school staat daarbij centraal: een warme, hechte omgeving waarin alle kinderen samen kunnen optrekken en tot bloei kunnen komen.

Gemeenschapszin wordt vaak genoemd als een opvallend kenmerk van katholiek onderwijs. Het is zeker een kenmerk van RVKO-scholen. Dat kwam duidelijk naar voren bij het bezoek van de ontwikkelgroep identiteit aan alle leercirkels. De startvraag was: ‘Wat is de nestgeur van jullie school?’ Een greep uit de antwoorden: ‘Voel je je welkom?’, ‘We gaan altijd uit van mensen. Dat staat voorop’, ‘Verbinding moet er altijd zijn! En dat is er, RVKO-breed’, ‘We accepteren elkaar, we zoeken gemeenschappelijkheid’, ‘Warmte, gevoel van bij elkaar horen’, ‘Er wordt goed voor elkaar gezorgd, er zijn scholingsmogelijkheden en er mag lef zijn’, ‘We helpen hier elk individueel kind met wat het nodig heeft; je komt in een warm nest’ en ‘De nadruk van de identiteit ligt op de kernwaarden en er wordt opengestaan voor eenieder.’

‘Gemeenschapszin als kenmerk van katholiek onderwijs’

Over kernwaarden gesproken: ze klinken mee als je het hebt over inclusief onderwijs. Bij ‘verbondenheid’ gaat het over het slaan van een brug tussen ‘wij’ en ‘zij’. Er staat ook, dat je daarvoor soms buiten je comfortzone moet gaan. Het inrichten van een inclusievere leeromgeving vraagt veel, het gaat niet vanzelf. Je hebt elkaar nodig: leerlingen, ouders, collega’s en het bredere netwerk van de school. Voor een deel kun je uitbreiden wat er al is, voor een deel moet je ‘out-ofthe-box’ denken. Dan komt het aan op ‘vertrouwen’ (ook één van de kernwaarden): ‘Door elkaar vertrouwen te geven, leer je op elkaar bouwen en ontstaat er ruimte om te experimenteren en fouten te maken. Dit draagt bij aan ieders groei en ontwikkeling, in een sfeer van veiligheid en saamhorigheid.’

‍

‍

‍